Lễ gia tiên là gì? Nghi thức lễ gia tiên trong đám cưới | Namtay
Lễ gia tiên là một nghi lễ không thể thiếu theo phong tục cưới hỏi truyền thống của Việt Nam. Trong đó, nghi lễ gia tiên tại ba miền Bắc - Trung - Nam khá giống nhau, chỉ khác biệt ở cách bày trí bàn thờ gia tiên theo quan niệm của từng vùng. 

Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cụ thể về nghi thức làm lễ gia tiên tại nhà trai và nhà gái cùng cách chuẩn bị lễ vật dâng lên bàn thờ gia tiên đối với từng miền.

Lễ gia tiên là gì?

Lễ gia tiên (lễ cúng gia tiên) là nghi thức cô dâu chú rể thắp hương lên bàn thờ tổ tiên để bày tỏ lòng tưởng nhớ đến dòng tộc cũng như báo cáo với cội nguồn về việc con cháu trong gia đình chuẩn bị thành gia lập thất. 

Lễ gia tiên tổ chức vào thời điểm nào? 

Theo truyền thống, lễ gia tiên được tổ chức trong cả lễ ăn hỏi lễ cưới tại hai gia đình, tuy nhiên lại có sự khác biệt về thời điểm làm lễ giữa nhà trai và nhà gái. 
Cụ thể, trong lễ ăn hỏi, nghi thức gia tiên chỉ được tổ chức tại nhà gái. Sau khi nhà gái chính thức nhận lễ vật và chấp nhận lời hỏi cưới của nhà trai thì lễ gia tiên sẽ được tiến hành. Lúc này, cô dâu và chú rể sẽ cùng thắp hương tại bàn thờ gia tiên nhà gái để ra mắt tổ tiên nhà cô dâu.
Còn đối với lễ thành hôn, lễ gia tiên sẽ được cử hành tại cả hai bên gia đình. Đây là nghi thức được thực hiện sau cùng, sau khi hai nhà đã thưa chuyện và cử hành xong những nghi thức khác trong lễ cưới.

Tham gia lễ gia tiên gồm những ai?

Lễ gia tiên thường được cử hành tương đối đơn giản, do vậy sẽ chỉ có nhân vật chính là cô dâu và chú rể tham gia thực hiện nghi lễ này.  Bên cạnh đó, tùy thuộc vào địa điểm tổ chức lễ gia tiên sẽ có thêm người lớn tuổi hướng dẫn cho đôi trai gái thắp hương trước bàn thờ tổ tiên. Chẳng hạn như ở nhà gái thường là cha mẹ cô dâu còn ở nhà trai lại là cha mẹ chú rể.
Cặp đôi cùng cha mẹ cô dâu thắp hương tại bàn thờ gia tiên nhà gái

Trang trí bàn thờ gia tiên theo phong tục 3 miền

Việc trang trí bàn thờ gia tiên phụ thuộc vào điều kiện của từng gia đình cũng như phong tục tập quán của từng vùng miền. Tuy nhiên, dù thế nào thì bàn thờ gia tiên cũng cần phải được lau dọn sạch sẽ, sắp xếp gọn gàng, ngăn nắp, có đồ thắp hương và đồ trang trí.
Mỗi miền Bắc, Trung, Nam sẽ có những quan niệm khác nhau khi trang trí và bày biện bàn thờ gia tiên. Sự khác biệt sẽ được làm rõ ngay sau đây, cùng theo dõi nhé!
Bàn thờ gia tiên

Cách trang trí gia tiên miền Bắc

Bàn thờ gia tiên Miền Bắc vừa là bàn thờ chính của gia đình vừa là nơi diễn ra các nghi thức của đám cưới. Nhìn chung, bàn thờ gia tiên miền Bắc được chuẩn bị tương đối cầu kỳ, cẩn thận về cả phần trang trí và chuẩn bị lễ vật.
Về trang trí, trước khi buổi lễ diễn ra, bàn thờ sẽ được dọn dẹp sạch sẽ, gọn gàng và ngăn nắp. Trong ngày cưới, bàn thờ gia tiên thường được phủ thêm vải đỏ và dán thêm câu đối hoặc chữ hỷ mang ý nghĩa chúc mừng hạnh phúc cho đôi uyên ương. Đặc biệt, để không khí ấm cúng hơn, gia đình hai bên có thể đốt thêm hương vòng hoặc trầm hương.
Về phần lễ vật, bàn thờ gia tiên ngày cưới ở miền Bắc thường có một mâm ngũ quả đặt ở trung tâm, có thể kết hình long phụng để bàn thờ thêm phần sang trọng. Thêm vào đó, trên bàn thờ sẽ có một con gà luộc, một đĩa xôi gấc và những lễ vật của nhà trai đem sang hỏi cưới, xin dâu.
Ngoài ra, trong ngày trọng đại, các loại hoa tươi cũng sẽ được sử dụng để trang trí hai bên bàn thờ. Hoa sử dụng trang trí bàn thờ thường sẽ là hoa lay ơn, hoa cúc, hoa lily hoặc hoa cát tường. 

Cách trang trí gia tiên miền Trung

Trái với người miền Bắc, người miền Trung thường không quá cầu kỳ trong trang trí và bày biện lễ vật trên bàn thờ gia tiên ngày cưới. 
Cụ thể,  về trang trí, ngoài các đồ vật cần thiết như bộ đồ thờ, đèn nến, nhang đốt thì một số gia đình miền Trung cũng thường chuẩn bị thêm mâm ngũ quả và hoa tươi bàn thờ gia tiên nổi bật hơn.
Về lễ vật, bàn thờ gia tiên ngày cưới của người miền Trung cần có đủ trầu cau, rượu trà, nến tơ hồng cùng bánh phu thê. Đặc biệt, cô dâu chú rể cần lưu ý trên bàn thờ ngày đám cưới sẽ không có heo quay hay gà luộc.

Cách trang trí gia tiên miền Nam

Giống với miền Bắc, bàn thờ gia tiên trong ngày cưới của người miền Nam không chỉ  đầy đủ lễ vật mà còn phải trang trí đẹp mắt vì các nghi thức cưới hỏi đối với người miền Nam đều rất quan trọng.
Bàn thờ thường sẽ được treo phông đỏ, câu đối và dán chữ hỷ, trên bàn thờ gia tiên phải có cặp lư đồng đã được đánh bóng. Bên cạnh đó, mâm quả cưới thường được kết thành hình long phượng đẹp mắt. Ngoài ra, một số gia đình cũng sẽ đặt ảnh tổ tiên, ông bà hoặc ngai thờ.
Điểm ấn tượng trong cách trang trí bàn thờ gia tiên trong ngày cưới ở miền Nam là đôi nến lớn khắc hình long phụng được nhà trai mang đến trong ngày lễ ăn hỏi. Cùng với đó, nhà gái cần chuẩn bị sẵn một cặp chân nến để thắp trên bàn thờ tổ tiên trong ngày đón dâu.
Bàn thờ gia tiên miền Nam

Trình tự tổ chức lễ gia tiên tại nhà gái

Lễ gia tiên luôn là một nghi thức thiêng liêng không thể thiếu trong đám cưới Việt Nam. Đối với nhà gái, nghi thức này có ý nghĩa thông báo với ông bà tổ tiên về việc con cháu trong nhà được gả đi, bắt đầu một cuộc sống mới. Nghi thức này sẽ được thực hiện tại nhà gái trong cả lễ ăn hỏi và lễ cưới.
Trình tự tổ chức lễ gia tiên tại nhà gái trong lễ ăn hỏi
Theo phong tục, trong ngày ăn hỏi sẽ chỉ có nhà gái tổ chức lễ gia tiên. Sau khi nhận các lễ vật và đồng ý với lời xin dâu của nhà trai, đại diện nhà gái sẽ mang một số sính lễ của nhà trai đặt lên bàn thờ gia tiên để thực hiện lễ cúng gia tiên. Sau đó, cô dâu và chú rể tương lai xuất hiện và thắp hương lên bàn thờ gia tiên của nhà gái theo hướng dẫn của người lớn. 
Trình tự tổ chức lễ gia tiên tại nhà gái trong lễ cưới
Trong lễ cưới, lễ gia tiên tại nhà gái được tiến hành cuối cùng, sau khi nhà trai đến nơi và hoàn tất các thủ tục chào hỏi, phát biểu của hai bên gia đình. 
Trình tự lễ gia tiên tại nhà gái trong ngày cưới bắt đầu bằng bố của cô dâu hoặc người đại diện nhà gái thắp hương lên bàn thờ gia tiên. Cùng với đó, người này cũng là người đọc lời khấn thông báo người con gái trong nhà chuẩn bị xuất giá, giới thiệu chàng rể tương lai ra mắt tổ tiên.
Tiếp theo đó, cô dâu chú rể theo sự hướng dẫn của người đại diện cùng nhau thắp hương lên bàn thờ gia tiên của bên nhà gái. Sau khi hương khói được thắp lên thì cũng là lúc kết thúc lễ gia tiên tại nhà gái, mọi người sẽ bắt đầu chuẩn bị rước dâu về nhà chồng.

Trình tự tổ chức lễ gia tiên tại nhà trai

Sau khi hoàn tất thủ tục đón dâu, cặp đôi lên xe hoa và cùng đoàn rước dâu đi về nhà trai. Tại đây, cô dâu chú rể cần thực hiện lễ gia tiên một lần nữa với ý nghĩa thông báo hôn lễ của con cháu trong nhà cho tổ tiên biết, đồng thời giới thiệu và ra mắt nàng dâu mới trước các vị tổ tiên của bên nhà trai. 
Cô dâu chú rể mời nước quan khách tới tham dự
Cũng giống như lễ gia tiên bên nhà gái, cha chú rể hoặc  đại diện nhà trai sẽ là người thắp hương trước và đọc bài khấn để báo cáo với tổ tiên. Sau đó đến lượt cô dâu và chú rể làm lễ theo hướng dẫn của người lớn. Khi lễ kết thúc, cô dâu chú rể cùng cúi lạy, dâng trà cho cha mẹ của chú rể và nước mới các vị tiền bối trong gia đình nhà trai. 

Lời khấn trong lễ gia tiên

Trong khi thực hiện lễ gia tiên, cô dâu chú rể cần chuẩn bị lời khấn vái trước tổ tiên để mong cuộc sống hôn nhân thuận lợi, viên mãn. Dưới đây là 2 mẫu lời khấn trong lễ gia tiên đơn giản mà cặp đôi có thể chuẩn bị 
Mẫu lời khấn 1: 
“Hôm nay ngày lành tháng tốt
Được sự đồng ý và thống nhất của gia đình hai bên.
Chúng con chính thức cử hành hôn lễ cho 2 cháu: 
(Tên chú rể) và (Tên cô dâu).
Nay lễ đã thành.
Chúng con xin dâng các lễ vật theo truyền thống đến các chư vị tổ tiên.
Mong các vị tổ tiên phù hộ cho 2 cháu “Trăm Năm Hạnh Phúc”, “Đầu Bạc Răng Long”.
Chúng con xin thành tâm kính khấn.”
Mẫu lời khấn 2:
“Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
Con kính lạy tiên họ chư vị Hương linh.
Tín chủ (chúng) con là:...
Ngụ tại:...
Hôm nay là ngày…
Tín chủ con có con trai (con gái) kết duyên cùng…
Con của ông bà....
Ngụ tại:...
Nay thủ tục hôn lễ đã thành. Xin kính dâng lễ vật, gọi là theo phong tục nghi lễ thành hôn và hợp cẩn, trước linh toạ Ngũ tự Gia thần chư vị Tôn linh, trước linh bài liệt vị gia tiên chư chân linh xin kính cẩn khấn cầu:
Phúc tổ đi lai
Sinh trai có vợ (nếu là nhà trai)
Sinh gái có chồng (nếu là nhà gái)
Lễ mọn kính dâng
Duyên lành gặp gỡ
Giai lão trăm năm
Vững bền hai họ
Nghi thất nghi gia
Có con có của
Cầm sắt giao hoà
Trông nhờ phúc Tổ
Chúng con lễ bạc tâm thành, xin được phù hộ độ trì.”

Trình tự tổ chức lễ gia tiên Công giáo

Bên cạnh một số đặc điểm giống với lễ gia tiên cổ truyền, nghi thức lễ gia tiên theo Công giáo sẽ có thêm những nghi thức nhằm bày tỏ lòng kính trọng, niềm tin với Thiên Chúa và lòng biết ơn, hiếu thảo với ông bà cha mẹ. 
Giống như lễ gia tiên truyền thống, lễ gia tiên Công giáo trong ngày ăn hỏi sẽ chỉ được tổ chức tại nhà gái còn trong lễ cưới, nghi lễ sẽ được cử hành tại cả hai nhà. Chương trình cụ thể trong lễ ăn hỏi và lễ cưới sẽ được trình bày dưới đây, các bạn cùng tham khảo nhé.

Trình tự lễ gia tiên Công giáo trong lễ ăn hỏi

Như đã đề cập, lễ gia tiên Công giáo trong ngày ăn hỏi chỉ được tổ chức tại nhà gái. Buổi lễ sẽ được chính thức bắt đầu sau khi đoàn nhà trai đến nhà gái, gia đình và họ hàng hai bên đã ổn định chỗ ngồi.
Nghi thức lễ gia tiên Công giáo tại nhà gái bao gồm: Tạ ơn Thiên chúa, kính nhớ tổ tiên và lễ mừng cha mẹ. Khi nghĩ lễ đã hoàn thành, hai bên gia đình gửi lời chúc phúc đến cô dâu chú rể cùng lời cảm ơn tới họ hàng, người thân vì đã dành thời gian tới tham dự. 
Đối với một số gia đình, mọi người sẽ ở lại cùng nhau ăn tiệc tuy nhiên thông thường, nhà trai sẽ xin phép quay về sau khi buổi lễ kết thúc. Buổi tiệc trong ngày ăn hỏi này thường sẽ chỉ có sự tham dự của gia đình, họ hàng nhà gái.
Lễ gia tiên Công giáo

Trình tự lễ gia tiên Công giáo trong lễ cưới

Đối với ngày cưới, lễ gia tiên Công giáo sẽ được cử hành tại cả hai nhà, nếu nhà gái gọi là lễ vu quy thì bên nhà trai gọi là lễ tân hôn. Trình tự của lễ vu quy bên nhà gái tương tự như lễ ăn hỏi nhưng sẽ bổ sung thêm phần xin dâu. 
Cụ thể, sau khi đã làm các nghi lễ tại nhà gái, nhà trai sẽ ngỏ lời  làm lễ xin dâu rồi hai bên tiến hành lại quả trước cổng hoa. Đây cũng là hoạt động cuối cùng kết thúc buổi lễ gia tiên tại nhà gái, nhà trai sẽ đón cô dâu về bằng xe cưới.
Buổi lễ gia tiên công giáo trong lễ cưới tại nhà trai sẽ bắt đầu khi cặp đôi cùng họ hàng, quan khách hai nhà đã về đến nhà chú rể. Sau khi ổn định chỗ ngồi và giới thiệu những thành viên tham dự, cô dâu chú rể cùng người đại diện sẽ tiến hành nghi thức gia tiên tại nhà trai bao gồm 3 lễ: Tạ ơn Thiên Chúa, Kính nhớ Tổ Tiên, Lễ mừng cha mẹ chồng. 
Kết thúc, người lớn sẽ dặn dò, chúc phúc con cháu trong ngày trọng đại và cùng nhau dự tiệc nếu có. 
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về lễ gia tiên cũng như nghi thức tổ chức lễ gia tiên tại nhà trai và nhà gái. Việc chuẩn bị bàn thờ và các nghi lễ gia tiên nhìn chung không quá cầu kỳ tuy nhiên đòi hỏi sự cẩn thận, chu đáo của hai gia đình, thể hiện sự thành tâm với tổ tiên. Bạn có thể xem chi tiết cách trang trí bàn thờ gia tiên ngày ngày cưới tại đây.

Trải nghiệm thiệp cưới online ngay!